Сўз эркинлиги: Журналистларга қарши жиноятлар жазосиз қолишига барҳам бериш зарур
АҚШ ва Европа Қирғизистон расмийларини журналистлар ва фуқаролик жамияти ҳуқуқларини ҳимоя қилишга чақирди.
Европа Иттифоқининг Қирғизистондаги расмий вакилатхонаси ҳамда Франция, Германия, Буюк Британия ва АҚШнинг мамлакатдаги элчихоналари биргаликда 2 ноябрда баёнот бериб, Қирғизистонда журналистлар ва фуқаролик жамиятининг ҳуқуқларини сақлашга даъват қилдилар.
Баёнот 2 ноябрда бутун дунёда нишонланадиган Журналистларга қарши жиноятларнинг жазосиз қолишига барҳам бериш халқаро куни муносабати билан эълон қилинди. Ҳужжатда мустақил ОАВ ва фаол фуқаролик жамияти ҳар қандай мамлакатда фаровон келажакнинг муҳим омили эканлиги таъкидланади.
Сўнгги йилларда Қирғизистонда журналистлар ва фуқаролик жамияти вакилларига босиб кучайиб, уларнинг фаолиятини чеклашга қаратилган бир қатор қонун лойиҳалари муҳокама қилинмоқда. Улардан бири, қарийб ўн йилдан бери олға суриб келинаётган “хорижий айғоқчилар” ҳақидаги қонун бўлиб, яқинда қирғиз парламенти уни биринчи ўқишда қабул қилди.
Бу қонун лойиҳаси Россияда қабул қилиниб, фаол ишлаётган қонуннинг деярли тўла кўчирмаси бўлиб, бўлгани “айғоқчи” сўзи ўрнига “вакил” ибораси қўлланган.
Ана шу босим натижасида сўз эркинлиги бўйича халқаро рейтингларда Қирғизистоннинг мавқеи тушиб бормоқда. Бу масала турли халқаро анжуманларда катта танқид остига олиниб, Қирғизистон расмийлари номига бу амалиётга чек қўйишга чақириқлар янграмоқда. Жумладан, 2023 йилда Қирғизистон халқаро Freedom House ташкилотининг “Дунёда эркинлик” номли йиллик ҳисоботида учинчи марта “эркин бўлмаган” давлатлар қаторидан жой олди.
Шу вақтнинг ўзида, бундай танқидларга қарамай, бир пайтлар Марказий Осиё минтақасида “Демократия оролчаси” номини олган Қирғизистон расмийлари мамлакатда ҳамон сўз эркинлиги мавжудлигини айтиб келишмоқда.
Жаҳогн миқёсида журналистларга қарши қотиллик ва бошқа жиноятларнинг кўпайиши ҳамда уларнинг аксарияти жазосиз қолиб кетаётгани ортидан БМТ Бош Ассамблеяси 2013 йили 2 ноябрни журналистларга қарши жиноятларнинг жазосиз қолишига барҳам бериш халқаро куни деб эълон қилган.
ЮНEСКОнинг 2022 йилдаги ҳисоботига кўра, 1993 йилдан бери дунёда 1600 дан ортиқ журналист ўлдирилган, ҳар 10 қотилликдан 9 таси ҳамон очилмаган. Қирғизистонда 2007 йилнинг октябрида Ўш шаҳрида 26 ёшли ўзбекзабон журналист Алишер Соипов, 2009 йилнинг декабрида эса 50 ёшли русийзабон журналист Геннадий Павлюк қўшни Қозоғистонинг Алмати шаҳрида ваҳшийларча ўлдирилган.
Геннадий Павлюкнинг қотиллари ва буюртмачилари қисман топилиб жазоланган бўлса, Алишер Соиповнинг ўлими ҳамон очилмай келмоқда.
Оқбура, Бишкек.
Расм интернетдан олинди
